یلدا جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پائیز بوده است و همچنین خوراکی‌های فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.

 

 ایران /الهام تقی‌زاده سیگارودی : دور هم بودن در این عرصه و زمانه یکی از آرزوهایی است که هر خانواده‌ای انتظار آن را می‌کشد چرا که مسائل عدیده در نوع روابط و نگاه ما می‌توانند تأثیر داشته باشند. یکی از این مشکلات مسائل اقتصادی مردم در شب سال نو و اعیاد است که مردم به نوعی سعی می‌کنند مدیریت اقتصادی کرده تا این جمع به یاد ماندنی را از دست ندهند. از این دست گرد هم آمدن و شب‌ها در اول فصل سرما، شب یلدا است که مردم خود را برای آن آماده می‌کنند.
یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. شب یلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر آخرین روز پائیز تا طلوع آفتاب در اول ماه دی یعنی نخستین روز زمستان گفته می‌شود. این شب چون در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود. جشن یلدا در ایران امروز نیز با جمع شدن و شب‎نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‎شود. آئین شب یلدا یا شب چله، با خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های مختلف در آن مرسوم است و یکی از این مراسم گرفتن فال حافظ است.  هندوانه بخورید زمستان دلچسبی داشته باشید( هندوانه یلدایی)

جشن شب چله، همچون بسیاری از آئین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد. خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پائیز به پائین‌ترین نقطه افق جنوب شرقی می‌رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب می‌شود. اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره به سوی شمال شرقی باز می‌گردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب است. به عبارت دیگر، در شش‌ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانه‌روز خورشید اندکی پائین‌تر از محل پیشین خود در افق طلوع می‌کند تا در نهایت در آغاز زمستان به پائین‌ترین حد جنوبی خود با فاصله 5/23 درجه از شرق یا نقطه اعتدالین برسد. از این روز به بعد، مسیر جابه‌جایی‌های طلوع خورشید معکوس شده و مجدداً به سوی بالا و نقطه انقلاب تابستانی باز می‌‌گردد. آغاز بازگشت خورشید به سوی شمال‌شرقی و افزایش طول روز، در اندیشه و باورهای مردم باستان به عنوان زمان زایش یا تولد دیگرباره خورشید دانسته می‌شد و آن را گرامی ‌و فرخنده می‌داشتند.
در گذشته، آئین‌هایی در این شب برگزار می‌شد که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پائیز بوده است و همچنین خوراکی‌های فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.
 

در این شب در بعضی مناطق شمالی مانند مازندران و مشهد جوانان گردهم‌آمده و هرکدام چادری بر سر انداخته و به صورت گروهی و یا انفرادی به خانه‌ها می‌رفتند و با کاسه و قاشقی در دست به در خانه‌ها رفته و با کوبیدن در خانه از صاحب خانه چیزی مانند غذا، تخم‌مرغ، پول و شیرینی و شکلات‌طلب می‌کردند. این شیوه مراسم تقریباً در شب چهارشنبه سوری نیز در شهرهای شمالی کشور و در شهرهای دیگر نیز برگزار می‌شد و هم‌اکنون نیز تقریباً مرسوم است.

محمد مکاری میراث‌پژوه و مردم‌شناس در‌خصوص ریشه‌های سنتی شب یلدا یا به عبارتی بلندترین شب سال در گفت‌و‌گو با خبرنگارایران می‌گوید: «آئین یلدا یا همان شب‌نشینی بلندترین شب سال از گذشته‌های بسیار کهن جزو مراسم آئینی ایرانیان محسوب می‌شده و ریشه‌های اسطوره‌ای دارد که جزئی از باورهای نمادین و زیبای ایرانیان است، اما اگر بخواهیم نگاهی دیرینه‌تر به این آئین سنتی بیندازیم، باید گفت شب یلدا به آئین میترائیسم و مهر باز می‌گردد.به عبارتی این شب، اول به دلیل بلندترین شب سال بودن و بعد به دلیل ریشه در آئین میترائیسم مورد استقبال و باور مقدس ایرانیان قرار گرفته است.»      انار قرمز بخورید

این پژوهشگر در ادامه می‌گوید: «این شب به نوعی با انسان فرازمینی و انسانی که روی زمین زیست نمی‌کند وفراذهنی است، مرتبط می‌شود. میترا یکی از الهه‌های مقدس گذشتگان بوده که به نوعی در این شب بلند تلاقی معنوی و تداعی ذهنی با زرتشتیان برقرار می‌کند و به همین دلیل می‌توان گفت این شب به نوعی از آئین‌های زرتشتی به جا مانده است که با تغییراتی به ما منتقل شده است. در واقع این شب در این فرهنگ به نوعی با زایش و کرنش ارتباط بیشتری پیدا می‌کرد و فرصتی می‌شد برای سپاس و شکرگزاری از نعمات و محصولات متنوعی که در آن روزگاران نصیب مردم می‌شده.»
مکاری می‌افزاید: «سفره‌ای که در دوران گذشته در شب اول یلدا چیده می‌شده، «میزد» نام داشت که سفره‌ای بوده برای چیدن میوه‌های خشک و آجیل که به اصطلاح گذشتگان به آن لرک گفته می‌شد. در واقع به دلیل قرار گرفتن این شب در زمستان و نبود میوه‌های تازه فصلی مردم از میوه‌های خشکی که در طول همان سال خشک کرده بودند، استفاده می‌کردند و از آن به عنوان نماد شکرگزاری در سفره‌های یلدا استفاده می‌کردند.»
این میراث‌پژوه تصریح می‌کند: «یکی دیگر از ریشه‌های تاریخی این شب به افتخار اهورامزدا است که الهه مهر و خورشید نامیده شده است. شب یلدا در آئین گذشتگان از اول دی ماه آغاز شده و تا بهمن ماه ادامه داشت. در واقع این مراسم در آن زمان مختص یک شب نبوده و در چند دهه ادامه می‌یافته، اما امروزه در فرهنگ اسلامی ایرانی این شب با آئین‌های زیبنده‌تری برگزار می‌شود، از جمله سمنوپزی، فالگیری و خاطره‌گویی و هر شهر و هر محلی هم خوراکی‌ها و میوه‌های مختص خود را بر سفره یلدا می‌چینند و اصلاً نمی‌توان گفت میوه‌ها یا آئین خاصی برای تمام سفره‌ها در سراسر کشور وجود دارد. مثلاً این‌طور نیست که هندوانه یا انار یا خشکبار خاصی برای تمام مردم کشور مشابه هم باشد و یک آئین صددرصد یکسان در همه‌جا باشد.»

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: